• หน้าหลัก
• ค้นหาเครื่องยา
• บทความเครื่องยา
• เอกสารอ้างอิง
• เกี่ยวกับเรา
• ติดต่อผู้จัดทำ

ลักษณะภายนอกของเครื่องยา:    
           ผลแห้ง รูปขอบขนาน ด้านข้างค่อนข้างแบน ไม่มีขน ผิวเรียบ เมล็ดหรือซีกผลมีลักษณะด้านนอกนูน ด้านในที่ประกบกันของเมล็ดหรือด้านแนวเชื่อมค่อนข้างแบนหรือเว้าเล็กน้อย ด้านที่นูนมีสันตามแนวยาวของเมล็ดจำนวน 3 เส้นด้านแนวเชื่อม 2 เส้น สันมีลักษณะยื่นนูนจากผิวเด่นชัด เมล็ดมีสีน้ำตาล ขนาดกว้าง 1.1-2.5 มม.  ยาว 3.6-8.4 มม.ผลมักไม่ค่อยแตกเป็น 2 ซีก ทำให้ดูคล้ายข้าวเปลือก แต่ก็มีบ้างที่อาจแตกเป็น 2 ซีก ภายในแต่ละซีกมีเมล็ด 1 เมล็ด ทำให้ดูเหมือนแกลบ     เมื่อบดเป็นผงมีสีน้ำตาลอมเหลืองถึงน้ำตาลอมเขียว กลิ่นหอมเฉพาะตัว รสหวาน และเผ็ดร้อน
 

เครื่องยา เทียนข้าวเปลือก

 

 

เครื่องยา เทียนข้าวเปลือก

 

เครื่องยา เทียนข้าวเปลือก

 

ลักษณะวิสัย ต้นเทียนข้าวเปลือก

 

ช่อดอก และใบ

 

ผล

 

ลักษณะทางกายภาพและเคมีที่ดี:
           ปริมาณน้ำไม่เกิน 10% v/w  ปริมาณสิ่งแปลกปลอมไม่เกิน 1.5% w/w  ปริมาณเถ้ารวมไม่เกิน 9% w/w  ปริมาณเถ้าที่ไม่ละลายในกรด ไม่เกิน 0.7% w/w  ปริมาณสารสกัดเอทานอล ไม่น้อยกว่า 7% w/w  ปริมาณน้ำมันระเหยง่าย (volatile oil) ไม่น้อยกว่า 2% v/w  โดยมี anethole ไม่น้อยกว่าร้อยละ 80 มี fenchone ไม่เกินร้อยละ 10, มี estragole ไม่เกินร้อยละ 7.5

สรรพคุณ    
           ตำรายาไทย: ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง ขับผายลม ขับเสมหะ แก้ชีพจรอ่อนหรือพิการ แก้นอนสะดุ้ง แก้คลั่ง     แก้เส้นศูนย์กลางท้องพิการ การใช้ตามเภสัชตำรับและการแพทย์แผนเดิม ใช้ขับลม , อาหารไม่ย่อย , เบื่ออาหาร , ลำไส้อักเสบในเด็ก , ขับปัสสาวะ , กระตุ้นความอยากอาหาร , แก้ไอ , ละลายเสมหะ และขับเสมหะ
           บัญชียาจากสมุนไพร: ที่มีการใช้ตามองค์ความรู้ดั้งเดิม ตามประกาศ คณะกรรมการแห่งชาติด้านยา ปรากฏการใช้เมล็ดเทียนข้าวเปลือก ในยารักษากลุ่มอาการทางระบบไหลเวียนโลหิต (แก้ลม) ปรากฏตำรับ”ยาหอมเทพจิตร” และตำรับ ”ยาหอมนวโกฐ” มีส่วนประกอบของเทียนข้าวเปลือก อยู่ในพิกัดเทียนทั้ง 9 ร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ มีสรรพคุณในการแก้ลมวิงเวียน แก้อาการหน้ามืด ตาลาย ใจสั่น คลื่นเหียน อาเจียน แก้ลมจุกแน่นในท้อง
           ถึงแม้ว่าเทียนข้าวเปลือกเป็นสมุนไพรที่มีการนำมาใช้ในตำรับยาแผนโบราณของไทยหลายตำรับ แต่เทียนข้าวเปลือก เป็นสมุนไพรที่นำเข้ามาจากต่างประเทศ เนื่องจากมีแหล่งกำเนิด แถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน และได้มีการนำมาปลูกในหลายท้องถิ่น เช่น อาเจนตินา ฮังการี บุลกาเรีย เยอรมันี ฝรั่งเศส อิตาลี กรีก จีน อินเดียฯ แต่ได้มีการนำมาใช้ในเครื่องยาไทย ที่เรียกว่า “พิกัดเทียน”
           เครื่องยาพิกัดเทียน เทียนข้าวเปลือก จัดอยู่ใน “พิกัดเทียน”  ที่ประกอบด้วย“พิกัดเทียนทั้ง 5” ได้แก่ เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก และเทียนตาตั๊กแตน “พิกัดเทียนทั้ง 7” (มีเทียนเยาวพาณี และเทียนสัตตบุษย์ เพิ่มเข้ามา) “พิกัดเทียนทั้ง 9” (มีเทียนตากบ และเทียนเกล็ดหอย เพิ่มเข้ามา) สรรพคุณโดยรวม ของยาที่ใช้ในพิกัดเทียน คือ ช่วยขับลม แก้อาเจียน บำรุงโลหิต และใช้ในตำรับยาหอม
           ตำรับยา “น้ำมันมหาจักร” ในคำอธิบายพระตำราพระโอสถพระนารายณ์ ระบุว่าน้ำมันขนานนี้ ประกอบด้วย น้ำมันงา ผิวมะกรูดสด  เทียนทั้ง 5 ดีปลี และการบูร สรรพคุณ แก้ลม แก้ริดสีดวง แก้เปื่อยคัน ทาแก้เมื่อยขบ และใส่บาดแผล ที่มีอาการปวด ที่เกิดจากเสี้ยน จากหนาม จากหอกดาบ ถ้าระวังไม่ให้แผลถูกน้ำ ก็จะไม่เป็นหนอง

รูปแบบและขนาดวิธีใช้ยา:
           ยาผง ขนาด 0.3-0.6 กรัม สารสกัดแอลกอฮอล์ (1:1 ในแอลกอฮอล์ 70%) ขนาด 0.8-2 มิลลิลิตร วันละ 3 ครั้ง หรือในรูปยาชง (ยาผง 1-3 กรัมชงกับน้ำ 150 มิลลิลิตร  สารสกัดของเหลว(1:1 กรัม/มิลลิลิตร) ขนาด 1-3 มิลลิลิตร ทิงเจอร์ (1:5 กรัม/มิลลิลิตร) ขนาด 5-15 มิลลิลิตร รับประทานวันละ 2-3 ครั้ง ระหว่างมื้ออาหาร ไม่ควรใช้ติดต่อกันนานหลายๆสัปดาห์

องค์ประกอบทางเคมี:
           น้ำมันระเหยง่ายร้อยละ 1.5-8.6 เรียกว่า น้ำมันเทียนข้าวเปลือก น้ำมันนี้มี trans-anethole อยู่ในปริมาณสูง นอกนั้นมี fenchone , estragole (methyl chavicol), limonene , camphene, alpha-pinene, anisic acid, anisic, aldehyde สารกลุ่มคูมาริน เช่น umbelliferone สารกลุ่ม flavonoid เช่น quercetin-3-glucurunide, rutin, isoquercitrin, quercetin-3-arabinoside,

การศึกษาทางเภสัชวิทยา:
           ยับยั้งการเกิดสารก่อกลายพันธุ์ บำรุงร่างกาย ช่วยเจริญอาหาร แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ ช่วยระบาย แก้คลื่นเหียนอาเจียน ถ่ายพยาธิ มีฤทธิ์คล้ายฮอร์โมนเพศหญิง ยับยั้งการเจริญของเนื้องอก ระงับอาการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในสัตว์ทดลอง ต้านเชื้อแบคทีเรีย ขับปัสสาวะ
           ฤทธิ์ลดความดันโลหิต: สารสกัดน้ำมีฤทธิ์ลดความดันโลหิตในหนูโดยมีฤทธิ์ขับปัสสาวะ
           ฤทธิ์ต้านการเกาะตัวของเกล็ดเลือด:  น้ำมันหอมระเหยมีผลทำให้เกล็ดเลือดไม่เกาะตัวกัน
           ฤทธิ์ปกป้องกระเพาะอาหาร: สาสกัดน้ำมีฤทธิ์ปกป้องการเกิดแผลที่กระเพาะอาหารหนูจากการทำลายของแอลกอฮอล์
           ฤทธิ์คลายกล้ามเนื้อเรียบ: สารสกัดแอลกอฮอล์และน้ำมันหอมระเหยมีฤทธิ์คลายกล้ามเนื้อหลอดลมโดยมีผลต่อ potassium channel
           ฤทธิ์ต้านออกซิเดชัน:น้ำมันหอมระเหย สารสกัดน้ำ และสารdiglucoside stilbene trimers และอนุพันธ์ benzoisofuranone มีฤทธิ์ต้านออกซิเดชัน
           ฤทธิ์ต้านจุลชีพ: น้ำมันหอมระเหยมีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียหลายชนิด และมีฤทธิ์ต้านเชื้อ Helicobacter pylori
           ฤทธิ์คล้ายเอสโตรเจน: สารสกัดอะชิโตนมีฤทธิ์คล้ายเอสโตรเจนในหนู มีฤทธิ์ขับน้ำนม ขับปะจำเดือน สารสำคัญคือ polymer ของ anethole
           ฤทธิ์ต้านการปวดอักเสบ: สารสกัดเมทานอลมีฤทธิ์ต้านการปวดและอักเสบ
           ฤทธิ์ปกป้องตับ: น้ำมันหอมระเหยมีฤทธิ์ปกป้องตับหนู
           ผลต่อเอนไซม์ CYP 450: สารสกัดเมทานอลมีผลต่อเอนไซม์ CYP 450 ซึ่งมีผลต่อการเผาผลาญของยาที่ใช้ร่วมกันได้

การศึกษาทางคลินิก:
           กรณีวัยรุ่นหญิงปวดประจำเดือน: การศึกษาในผู้ป่วยปวดประจำเดือนปานกลางถึงรุนแรง เมื่อรับประทานน้ำมันหอมระเหยปริมาณ 25 หยดทุก 4 ชั่วโมง พบว่าสามารถลดอาการปวดได้ แต่ฤทธิ์น้อยกว่ายา mefenamic acid แต่การได้รับสารสกัดเทียนข้าวเปลือกจะลดอาการปวดได้ดีเทียบเท่ากับยา mefenamic acid
           กรณีผู้ป่วยท้องเสีย: สูตรตำรับที่มีเทียนข้าวเปลือกมีฤทธิ์ลดอาการท้องเสียได้
           กรณีทารกที่ปวดท้อง: พบว่าการให้น้ำมันหอมระเหยเทียนข้าวเปลือกในรูปอิมัลชันช่วยทำให้ทารกมีอากากรดีขึ้นมากกว่ากลุ่มควบคุม และสูตรตำรับเทียนข้าวเปลือกจะช่วยให้ทารกมีอาการดีขึ้น
           กรณีคนปกติ: การสูดดมน้ำมันหอมระเหยเทียนข้าวเปลือก จะมีผลกระตุ้นระบบอัตโนมัติ sympathetic

การศึกษาทางพิษวิทยา:
           การทดสอบพิษเฉียบพลันของสารสกัดผลด้วยเอทานอล 50% โดยให้หนูกินในขนาด16 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม (คิดเป็น 2,500 เท่า เปรียบเทียบกับขนาดรักษาในคน) และให้โดยการฉีดเข้าใต้ผิวหนังหนู ในขนาด 10 กรัมต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัม ไม่ตรวจพบอาการเป็นพิษ
          สาร estragole ก่อให้เกิดเนื้องอกในหนู น้ำมันหอมระเหยมีผลทำให้เกิดประสาทหลอนได้ น้ำมันหอมระเหยปริมาณ 0.93 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร มีพิษต่อเซลล์ทารกที่เลี้ยงในหลอดทดลอง

ข้อห้ามใช้:
           ห้ามใช้น้ำมันหอมระเหยเทียนข้าวเปลือกในทารกและเด็ก เพราะจะทำให้หลอดลมหดเกร็ง หายใจไม่ได้และห้ามใช้ในหญิงมีครรภ์

อาการไม่พึงประสงค์:
           อาจจะเกิดการแพ้ที่ผิวหนังหรือระบบทางเดินหายใจ คลื่นไส้ อาเจียน